BELİTSEL YAKLAŞIM, İKTİSAT VE Von NEUMANN’IN KAYGILARI

Hasan Ersel ()
Additional contact information
Hasan Ersel: Sabancı Üniversitesi

Ekonomi-tek - International Economics Journal, 2016, vol. 5, issue 1, 1-24

Abstract: Modern belitsel yaklaşım David Hilbert tarafından geliştirilmiştir. Hilbert bu yaklaşımı önce geometriye sonra fiziğe uygulamıştır. Hilbert’in belitsel yaklaşım anlayışı zaman içinde evrilmiş ve matematik ve fizik alanlarındaki çalışmaları arasında önemli farklılıklar göstermiştir. Hilbert’in matematiğin tutarlılığını göstermek konusundaki derin ilgisi onu “biçimsel belitsel yaklaşıma” dayanmaya yönlendirmiştir. Buna karşılık Hilbert belitsel yaklaşımın fizikte katı bir biçimde uygulanamayacağını görmüş, fizikte ve daha sonra “esnek belitsel yaklaşım” olarak adlandırılan daha gevşek bir yaklaşımı izlemiştir. Hilbert bilim dünyası üzerinde çok büyük bir etki yapmıştı. Onun geliştirdiği belitsel yaklaşım, özellikle Bourbaki’nin çalışmalarının katkısıyla, matematikte yaygın olarak kullanılmış, fizik ve iktisat dahil diğer bilim alanlarındaki araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Belitsel yaklaşım iktisada üç değerli bilim insanının çalışmaları yoluyla kazandırılmıştır. Bunlar John von Neumann, Gerard Debreu ve Kenneth J. Arrow’dur. Gerard Debreu, Bourbaki’nin biçimsel belitsel yaklaşımını izleyerek Walras’gil genel denge kuramının biçimselleştirilmesi üzerinde çalışmış ve tutarlılığını göstermiştir. Von Neumann ve Arrow ise aynı yaklaşımı tamamen yeni iki araştırma alanını, sırasıyla oyun kuramı ve toplumsal tercih kuramı, geliştirmek için kullanmışlardır. Belitsel yaklaşımı iktisatta kullanmalarının benzerliğine rağmen, von Neumann, bu yaklaşımın genelde bilim alanında kullanılmasına yönelttiği eleştirileriyle, Debreu ve Arrow’dan farklı konumda görülebilir. Von Neumann, iktisada belirtik biçimde gönderme yapmamakla birlikte, hem fizik alanında yaptığı çalışmalarda hem de yöntem konusundaki görüşlerinde, biçimsel belitsel yaklaşımın “matematiğin estetiğine” kapılma tehlikesine açık olduğu uyarısını yapmıştır. Von Neumann’ın bu konudaki çözümü matematiğin katı biçimselciliği ile bilimsel araştırma alanının gereksinimleri arasında belirtik ve etkin bir ödünleşim kurulmasıdır. Bunun bilim insanı ile matematikçi arasında güçlü bir işbirliği gerektirdiği açıktır.

Keywords: Belitsel yaklaşım; Debreu; biçimsel belitsel yaklaşım; von Neumann; esnek belitsel yaklaşım (search for similar items in EconPapers)
JEL-codes: B16 B23 B41 C02 (search for similar items in EconPapers)
Date: 2016
References: Add references at CitEc
Citations:

Downloads: (external link)
http://ekonomitek.org/pdffile/no13_makale1.pdf (application/pdf)

Related works:
This item may be available elsewhere in EconPapers: Search for items with the same title.

Export reference: BibTeX RIS (EndNote, ProCite, RefMan) HTML/Text

Persistent link: https://EconPapers.repec.org/RePEc:tek:journl:v:5:y:2016:i:1:p:1-24

Access Statistics for this article

Ekonomi-tek - International Economics Journal is currently edited by TEK Secretary

More articles in Ekonomi-tek - International Economics Journal from Turkish Economic Association Contact information at EDIRC.
Bibliographic data for series maintained by Ercan Uygur ().