VALERŠTAJNOVA TEORIJA SVETSKOG SISTEMA: PERSPEKTIVA EKONOMSKE ISTORIJE ILI POGLED U BUDUĆNOST? (WALLERSTEIN'S WORLD SYSTEM THEORY: A PERSPECTIVE OF ECONOMIC HISTORY OR A LOOK INTO THE FUTURE?)

Aleksandra Praščević

Ekonomske ideje i praksa, 2024, issue 54, 1-21

Abstract: U radu se razmatra teorija svetskog kapitalističkog sistema koju je razvio Imanuel Valerštajn tokom sedamdesetih godina XX veka, a u čijoj je osnovi bio pokušaj alternativnog objašnjenja dinamike istorijskog ekonomskog razvoja, u odnosu na dominantan pristup prema kome je model industrijalizacije Zapada i kapitalističkog razvoja predstavljen kao univerzalan i nereverzibilan proces. Valerštajn je ponudio objašnjenje međuzavisnosti prostora, vremena i faktora razvoja kao osnovnih elemenata za objašnjenje odnosa zavisnosti između razvijenih i nerazvijenih u svetskom sistemu, baziranog na hijerarhiji i hegemoniji centra u odnosu na periferiju i poluperiferiju, ali i objašnjenje u promeni položaja pojedinih zemalja i regiona unutar svetskog sistema. Valerštajnova teorija nudi objašnjenje zašto su pojedine zemlje i regioni razvijeni, dok ostale karakteriše nerazvijena privreda, koja je uloga ekonomije, a koja politike u tome i može li se to promeniti ako se u obzir uzme učvršćivanje odnosa zavisnosti kao ključnog strukturirajućeg faktora nerazvijenih privreda. Valerštajnov pristup prema kome se kao jedinica analize mora javiti svetski sistem, a ne pojedinačne države, dobiće u narednim decenijama u kojima dolazi do intenziviranja procesa globalizacije posebno na značaju, a time i na potvrdi. U radu će se navedene najvažnije karike Valerštajnove teorije razmotriti sa aspekta ne samo objašnjenja etapa razvoja u ekonomskoj istoriji, već i aktuelnih geopolitičkih tenzija i promena u okviru svetskog sistema, o kojima je on govorio kao o strukturnoj krizi svetskog sistema, ili kapitalističke svetske privrede, kojom se dovodi u pitanje postojeći svetski sistem uz neizvesnost da li će on biti zamenjen boljim ili lošijim sistemom, ili možda sistemima. Svakako, svet se prema Valerštajnovim navodima nalazi u procesu transformacije ili tranzicije postojećeg sistema čija je jedna od najznačajnijih karakteristika neizvesnost.

Keywords: teorija svetskog kapitalističkog sistema; društveni razvoj; geopolitičke promene (search for similar items in EconPapers)
JEL-codes: N01 N10 O10 (search for similar items in EconPapers)
Date: 2024
References: Add references at CitEc
Citations:

Downloads: (external link)
https://www.ekof.bg.ac.rs/journals/eip/54/01.pdf (application/pdf)

Related works:
This item may be available elsewhere in EconPapers: Search for items with the same title.

Export reference: BibTeX RIS (EndNote, ProCite, RefMan) HTML/Text

Persistent link: https://EconPapers.repec.org/RePEc:beo:ekidpr:y:2024:i:54:p:1-21

Ordering information: This journal article can be ordered from
http://www.ekof.bg.a ... mske-ideje-i-praksa/

Access Statistics for this article

Ekonomske ideje i praksa is currently edited by Miomir Jakšić

More articles in Ekonomske ideje i praksa from Faculty of Economics and Business, University of Belgrade Contact information at EDIRC.
Bibliographic data for series maintained by Goran Petrić ().